میراث جهانی پاکستان – بناهای تاریخی گورستان مکلی در شهر تهته

نزدیک راس دلتای رود ایندوس در استان سند در جنوب پاکستان یک گورستان عظیم وجود دارد که دارای نیم میلیون مقبره و گور در مساحتی حدود ده کیلومتر مربع می باشد. این گورستان جزو گورستان های بزرگ دنیا به شمار می آید. پادشاهان، ملکه‌ها، فرمانداران، قدیسان، دانشوران و فلاسفه در اینجا و در بناهای آجری یا سنگی به خاک سپرده شده‌اند؛ برخی مقابر نیز به صورت مجلل تزیین شده است.

از جمله مقبره های سنگی برجسته ساخته شده در این مکان می توان به مقبره جم نظام الدین دوم اشاره کرد که از سال 1461 تا 1509 در این منطقه حکومت می کرد و همچنین مقبره عیسی خان جوان و پدرش جان بابا که هر دو پیش از سال 1644 ساخته شده اند. از پر رنگ و لعاب ترین این مقابر نیز می توان به مقبره دیوان شورفا خان اشاره کرد که در 1638 از دنیا رفته است.

این مجموعه ی عظیم از سازه های بی نظیر، نمایانگر سبکی خاص و چشمگیر در معماری این دوره است و نکته قابل توجه در این مکان، ادغام سبک های مختلف با یکدیگر و به وجود آمدن سبکی محلی است. این تاثیرات برگرفته از معماری هندو در سبک گجرات و معماری امپراطوری مغول است. نمونه هایی از سبک های معماری پارسی و آسیایی نیز مشاهده می شود که به مکلی رسیده و با سبک آنجا تطبیق داده شده است؛ به طور مثال ایده اصلی نوعی از تزیینات سنگی مکلی، ممکن است در واقع تقلیدی از کارهای نقاشی و کاشیکاری باشد. آثار تاریخی موجود درگورستان مکلی شاهدی ارزشمند بر وجود ساختارهای اجتماعی و سیاسی مهم در حوزه تمدن دره سند است.

معیار های ثبت اثر:

معیار سوم:
آثار موجود در مککلی تهته، شاهدی ارزشمند بر تمدن دره سند از قرن 14 تا 18 میلادی هستند. این سایت دربرگیرنده ی منطقه ای خاص و بسیار ارزشمند از مجموعه بناهای تاریخی است که شامل آثار موجود در گورستان مکلی و الحاقات موجود در لبه فلات نزدیک این محوطه، در وسعتی به اندازه 10 کیلومتر مربع است.

محدوده اثر:
در محدوده ی تعیین شده برای این محوطه ی تاریخی تمام ویژگی ها و ارزش هایی که منطبق با ارزش های جهانی این سایت هستند توسط آثار تاریخی آن همچون مقابر موجود در گورستان مکلی نمایان است گرچه تعدادی از این بناها تا حد زیادی تخریب شده و آسیب های جدی دیده اند.

این سایت باستانی به دلیل شرایط جوی، تغییرات دما و بلا های طبیعی مانند زلزله و تغییرات در بستر رودخانه، دچار پوسیدگی و آسیب بسیاری شده است و همچنین تخطی های صورت گرفته در محدوده این سایت تهدید می شود.

اصالت اثر:
معماری، طرح فرم و تزیینات و مواد و مصالح بکار رفته در بناهای تاریخی مکلی دارای اصالت بسیاری هستند گرچه به دلیل پوسیدگی و آسیب های بسیار در معرض از هم گسیختگی مصالح و از دست رفتن شکل اصیل بنا هستند. درصورتیکه اقدامات علمی و عملی فوری مرمتی و حفاظتی بر روی این سایت صورت نگیرد این تهدیدات پابرجا بوده و این محوطه را دچار خسارت های جبران ناپذیری خواهد کرد.

الزامات حفاظتی و مرمتی و مدیریتی:
آثار موجود در مکلی تهته، تحت نظر قانون محافظت از آثار تاریخی تصویب شده توسط دولت پاکستان در سال 1975 است. دولت توسط قانون اساسی تمام اختیارات مدیریتی و حفاظتی مرمتی و تامین منابع مالی لازم را تماما به عهده استان سند واگذار کرده است. اداره فرهنگی دولت سند مسئولیت محافظت از آثار تاریخی موجود در مکلی را به عهده دارد و این محوطه را توسط کارشناسان و متخصصان و هنرمندان خود مورد بررسی قرار داده و تامین مالی می کند گرچه منابع مالی آن برای محافظت از این سایت باستانی ناکافی به نظر می رسد. حفظ پایدار این آثار تاریخی در طول زمان، جهت مقاوم سازی سازه ها و همچنین تدوین طرح مدیریت و برنامه ریزی جامع برای سایت، تعیین مرز های دقیق برای محوطه باستانی، اجرای طرح مرمت و حفاظت اضطراری از مقبره جم نظام الدین دوم و همینطور سازماندهی یک برنامه ی پایش دقیق بنا، نیاز به اقدامات فوری دارد.

برگفته از وبسایت میراث جهانی یونسکو – ترجمه توسط روزن مگ