میراث جهانی افغانستان – چشم انداز فرهنگی و بقایای باستانی دره بامیان

چشم انداز دره بامیان
© UNESCO Author: Graciela Gonzalez Brigas

چشم انداز فرهنگی و بقایای باستانی دره بامیان

چشم‌انداز فرهنگی و بقایای باستان‌شناسی در دره بامیان نشان‌دهنده تحولات هنری و مذهبی از قرون اول تا ۱۳ میلادی در باختر (بلخ) باستان است و تاثیرات فرهنگی مختلفی از هنر بودایی را داراست. این منطقه نه تنها شامل مجموعه ها و پناهگاه های مذهبی بودایی بیشمار و همچنین بناهای مستحکم دوره اسلامی است، بلکه  گواهی بر تخریب فاجعه‌بار طالبان از دو مجسمه بودا می‌باشد که در مارس ۲۰۰۱ جهان را شوکه کرد.

بررسی مختصر:

دره بامیان در میان کوه های مرتفع هندوکش در ارتفاعات مرکزی افغانستان و در یک حوزه بزرگ محصور شده‌ است که با صخره‌های بلند و  سنگی هم‌مرز است. چشم انداز فرهنگی و بقایای باستان شناسی دره بامیان شامل یک مجموعه ی خاص است که از هشت سایت جداگانه در دره و اطراف آن تشکیل شده است.

نقش برجسته های صخره های بامیان دو مجسمه غول پیکر بودا (با ارتفاع 55 متر و 38 متر) بود که توسط طالبان در سال 2001 نابود شده است، و غارهای متعددی در امتداد دامنه های دره ساخته شده است که متعلق به قرون 3 تا 5 پیش از میلاد می باشد. در بسیاری از بخش ها، هنوز بقایای نقاشی ها و مجسمه های بودا دیده می شود.

© UNESCO Author: Alessandro Balsamo

معیارهای یونسکو در ثبت جهانی

همانطور که پیشتر بیان شد، چشم انداز فرهنگی و باقیمانده های باستان شناسی دره بامیان بیانگر تحولات هنری و مذهبی است که از قرن اول تا سیزدهم میلادی، بلخ باستان را توصیف می کند و باعث تأثیرات فرهنگی متنوعی در مکتب هنر بودایی شده است. بسیاری از صومعه‌های بودایی، معابد و همچنین سازه‌های مستحکم دوران اسلامی، به تبادل فرهنگ هندی، هلنی، رومی، ساسانی و اسلامی گواهی می‌دهند. همچنین تخریب مجسمه های بودا در سال 2001 میلادی، نمایانگر تکرار واکنش های متعصبانه مکرر نسبت به هنر شمایلی می باشد.

همانطور که مستحضر هستید، معیار های مشخصی برای ثبت میراث جهانی وجود دارد، در ادامه، مطابقت این معیار های با آنچه در سایت مورد نظر مشاهده می گردد بیان شده است:

معیار یک:

تندیس های بودا و آثار به جا مانده در غارها در دره ی بامیان نمایشی برجسته از آموزه های مکتب گنداره (Gandharan school) در هنر بودایی منطقه آسیای میانه است.

معیار دو:

بقایای هنری و معماری دره بامیان، یک مرکز مهم بودایی در جاده ابریشم، یک شاهد استثنایی بر تاثیرات هنر هند، هلنی، رومی و ساسانی به عنوان پایه و اساس بیان هنری در مکتب گنداره است. به این امر می توان تأثیر اسلامی را در دوره بعد افزود.

معیار سه:

دره بامیان شاهد استثنایی از یک سنت فرهنگی در منطقه آسیای میانه است که از بین رفته است.

معیار چهار:

دره بامیان نمونه بارز چشم انداز فرهنگی است که دوره قابل توجهی در بودیسم را نشان می دهد.

معیار شش:

دره بامیان یادبودی از بیان غربی بودا است. این مکان یک مرکز مهم زیارتی در طی قرن های متمادی بوده است. این بناها به دلیل ارزش های نمادین، در زمان های مختلف تخریبات بسیاری را متحمل شده اند، از جمله تخریب عمدی در سال 2001 که کل جهان را لرزاند.

© UNESCO Author: Alessandro Balsamo

یکپارچگی

میراث موجود دره بامیان از بلایای گوناگون آسیب دیده و برخی قسمت ها در وضعیت حساسی قرار دارند.تخریب مجسمه های بودا در سال 2001 فقدان بزرگی برای یکپارچگی سایت بوده است، با این حال، بخش قابل توجهی از ویژگی هایی که بیانگر ارزش جهانی سایت هستند، مانند فرم های معماری بودایی و اسلامی و وجود آنها در چشم انداز بامیان، در تمام 8 مکان باستانی در این محدوده، از جمله صومعه وسیع بودایی در صخره های بامیان، دست نخورده باقی مانده است.

اصالت

چشم انداز فرهنگی و بقایای باستان شناختی دره بامیان همچنان گواهی بر مراحل مختلف فرهنگی تاریخی آن است. دره بامیان که به عنوان منظر فرهنگی دیده می شود، با وجود آثار هنری و معماری خود، کاربری سنتی اراضی و سازه های آجری ساده همچنان به بیان ارزش جهانی برجسته خود از نظر فرم و مصالح و مکان آن می پردازد، اما ممکن است در مواجهه با توسعه، آسیب پذیر باشد و به حفاظت و مدیریت دقیق احتیاج دارد.

الزامات حفاظتی و مدیریتی

بناها و بقایای باستان شناختی دره بامیان اموال عمومی است که متعلق به کشور افغانستان است. با این حال، بخش بزرگی از منطقه اطراف آن در مالکیت خصوصی است. بسیاری از اسناد مربوط به مالکیت در دهه های درگیری و ناآرامی ها نابود شده و اکنون دوباره تنظیم شده اند. قانون ایالتی حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی لازم الاجرا است و تخصیص منابع مالی و فنی را فراهم می کند.

مدیریت دارایی مجموعه به عهده وزارت فرهنگ و اطلاعات و ادارات مربوطه (مؤسسه باستان شناسی و اداره حفاظت آثار تاریخی) و همچنین استاندار بامیان است. وزارت فرهنگ و اطلاعات یک نماینده محلی استانی در بامیان دارد. هشت نگهبان با منابعی که توسط وزارت کشور در قالب یک پلیس اختصاصی برای حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی اختصاص یافته است، به طور خاص از محوطه در برابر خرابکاری و غارتگری محافظت می کنند. در حال حاضر، سیستم مدیریتی موقت با کمک جامعه جهانی برای منابع اداری، علمی و فنی مناسب برقرار است. از سال 2003، یونسکو در حال پیشبرد یک برنامه سه مرحله ای برای محافظت از آثار این محوطه است. تمرکز آن بر تثبیت جایگاه بودا، محافظت از آثار باستانی که از تخریب تندیس های بودا جان سالم به در برده اند و ایجاد مکان ایمن، به ویژه با پیگیری عملیات پیچیده d مین زدایی در این سایت است.

یک برنامه مدیریتی با هدف تدوین و اجرای برنامه هایی برای حمایت، حفاظت و معرفی دره بامیان، اکتشاف و حفاری بقایای باستان شناسی و گردشگری فرهنگی پایدار در دست تهیه می باشد. استاندار، مسئول اجرای برنامه توسعه منطقه ای است که شامل احیای مسکن، ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی و توسعه زیرساخت ها و کشاورزی است. اگرچه در مارس 2011 مقامات افغان و کارشناسان بین المللی در نهمین جلسه کارگروه تخصصی به میزبانی یونسکو، به این نتیجه رسیدند که این سایت میراث جهانی به طور بالقوه آماده است تا سال 2013 از فهرست میراث جهانی در خطر حذف شود اما همچنان این روند در انتظار ادامه پیشرفت در پرداختن به خطرات امنیتی، پایدارسازی ساختار بقایای دو مجسمه غول پیکر بودا و آثار اطراف آن، حفاظت از بقایای باستانی و نقاشی های دیواری و اجرای برنامه مدیریتی است!

© UNESCO Author: Alessandro Balsamo

 

برگرفته از سایت میراث جهانی یونسکو